CÁC LOẠI BỆNH PHỔ BIẾN TRÊN CÂY CÀ PHÊ – NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH XỬ LÝ

Cây cà phê là cây trồng chủ lực ở Tây Nguyên nhưng cũng dễ mắc nhiều bệnh nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, chất lượng và tuổi thọ vườn cây. Dưới đây là tổng hợp những bệnh thường gặp nhất, kèm cách nhận biết – phòng trị – phục hồi cho bà con.

HÌNH: CÁC LOẠI BỆNH PHỔ BIẾN TRÊN CÂY CÀ PHÊ – NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH XỬ LÝ

---

1. BỆNH RỈ SẮT (Hemileia vastatrix)

Triệu chứng

• Mặt dưới lá xuất hiện mụn màu vàng cam.

• Lá vàng dần từ mép vào trong.

• Nặng sẽ rụng lá hàng loạt, giảm năng suất rõ rệt.

Nguyên nhân

• Do nấm Hemileia vastatrix phát triển mạnh vào đầu mùa mưa.

• Tán rậm, ẩm cao → bệnh bùng phát nhanh.

Biện pháp xử lý

• Tỉa cành tạo tán thoáng.

• Phun thuốc đặc trị nấm (gốc đồng, triazole, strobilurin).

• Bón phân cân đối N – P – K, hạn chế bón đạm quá nhiều.

---

2. BỆNH KHÔ CÀNH – KHÔ QUẢ (Colletotrichum spp.)

Triệu chứng

• Trên cành xuất hiện vết thâm đen, sau khô lại và lan dần.

• Quả bị thối đen, khô lép, rụng nhiều.

• Vỏ quả xuất hiện đốm nâu đen lan rộng.

Nguyên nhân

• Nấm Colletotrichum phát triển mạnh khi ẩm cao – mưa liên tục.

• Cành già yếu, thiếu dinh dưỡng dễ nhiễm.

Cách xử lý

• Cắt bỏ và tiêu hủy cành – quả bệnh.

• Tăng cường phân hữu cơ + vi sinh để cây khỏe.

• Phun thuốc nấm khi bệnh xuất hiện ở mức nhẹ.

---

3. BỆNH THÁN THƯ TRÊN QUẢ (Anthracnose)

Biểu hiện

• Vết bệnh trên quả có dạng trũng, màu nâu đen.

• Quả khô lại, lép, dễ rụng non.

• Xuất hiện nhiều nhất giai đoạn nuôi trái.

Nguyên nhân

• Nấm Colletotrichum hoặc Gloeosporium.

• Thời tiết mưa kéo dài, vườn rậm rạp.

Biện pháp

• Tạo tán thông thoáng.

• Phun thuốc đúng giai đoạn hình thành quả – nuôi quả.

• Hạn chế tưới nước ngập gốc kéo dài.

---

4. BỆNH ĐEN LÁ – ĐEN THÂN (Cercospora spp.)

Triệu chứng

• Lá có đốm nâu, sau chuyển đen và lan rộng.

• Chóp lá cháy khô.

• Trên thân xuất hiện đốm đen lõm nhẹ.

Nguyên nhân

• Đất thiếu dinh dưỡng, cây yếu.

• Thiếu Bo – K – Mg → dễ bị nấm tấn công.

Cách khắc phục

• Phối hợp phân trung vi lượng (Bo, Mg, Zn).

• Phun thuốc nấm gốc đồng hoặc strobilurin.

• Loại bỏ lá bệnh dưới tán.

---

5. BỆNH VÀNG LÁ – THỐI RỄ (Fusarium, Pythium, Rhizoctonia)

Đây là bệnh gây hại nặng nhất, làm chết dây – chết cây hàng loạt nếu không xử lý đúng.

Triệu chứng

• Lá vàng từ dưới lên, gân còn xanh.

• Cây héo rũ vào buổi trưa nhưng hồi lại khi mát.

• Rễ tơ thối đen, rễ chính teo lại.

• Cây chậm phát triển, rụng lá mạnh.

Nguyên nhân

• Nấm đất gây thối rễ.

• Đất úng nước, thoát nước kém.

• Thiếu hữu cơ, hệ vi sinh yếu.

Giải pháp xử lý

• Thoát nước, không để úng.

• Bón hữu cơ + Trichoderma để phục hồi rễ.

• Tưới thuốc nấm gốc metalaxyl, fosetyl-al nếu bị nặng.

---

6. BỆNH TUYẾN TRÙNG HẠI RỄ (Meloidogyne spp.)

Làm sao nhận biết?

• Vàng lá từng bụi.

• Rễ phồng u, xơ xác.

• Đất nghẹt, rễ tơ bị hư → cây đứng lại.

Nguyên nhân

• Đất nhẹ, đất cát dễ bị tuyến trùng.

• Không bón hữu cơ, ít vi sinh.

Cách xử lý

• Tưới thuốc đặc trị tuyến trùng.

• Bón hữu cơ ủ hoai + vi sinh để tái tạo rễ.

• Dùng Trichoderma định kỳ để ức chế kết hợp nấm và tuyến trùng.

---

7. BỆNH KHÔ DA – TRÓC VỎ THÂN

Triệu chứng

• Vỏ thân nứt nẻ, bong tróc thành mảng.

• Dây khô dần, chồi mới kém phát triển.

• Nặng có thể chết thân.

Nguyên nhân

• Nấm xâm nhập khi thân bị tổn thương.

• Đất thiếu dinh dưỡng hoặc mất cân đối.

Cách xử lý

• Vệ sinh vết bệnh, quét thuốc gốc đồng.

• Tăng cường phân trung vi lượng.

• Giữ ẩm hợp lý, không để sốc nước.

---

8. BIỆN PHÁP PHÒNG BỆNH TỔNG HỢP CHO VƯỜN CÀ PHÊ

✔ 1. Tạo tán – cắt tỉa thông thoáng

Giảm ẩm → giảm nấm phát sinh.

✔ 2. Bón hữu cơ + vi sinh thường xuyên

Giúp đất tơi xốp, rễ khỏe, chống nấm.

✔ 3. Bón phân cân đối

Không bón quá nhiều đạm → dễ bùng phát nấm rỉ sắt và thán thư.

✔ 4. Thoát nước tốt vào mùa mưa

Cà phê rất nhạy với úng → dễ thối rễ.

✔ 5. Tưới phân – thuốc đúng thời điểm

• Phun phòng trước mùa mưa, sau mưa kéo dài.

• Tưới gốc khi thấy cây có triệu chứng vàng lá bất thường.

✔ 6. Dùng chế phẩm sinh học

Trichoderma – Bacillus giúp giảm 60–80% nấm bệnh trong đất nếu dùng đều.

---

KẾT LUẬN

Cây cà phê thường gặp 7 nhóm bệnh chính:
🔸 Rỉ sắt
🔸 Khô cành – khô quả
🔸 Thán thư
🔸 Đen lá – đen thân
🔸 Vàng lá – thối rễ
🔸 Tuyến trùng
🔸 Khô da – tróc vỏ thân

Hiểu rõ từng bệnh, nhận biết sớm và xử lý đúng kỹ thuật sẽ giúp vườn cà phê xanh khỏe – sai quả – tăng năng suất bền vững.

Xem thêm các bài viết kỹ thuật cây trồng: TẠI ĐÂY

Xem thêm các sản phẩm của Asahi Nhật Bản: TẠI ĐÂY