SILIC – “CHIẾC ÁO GIÁP VÔ HÌNH” CỦA CÂY TRỒNG

Nếu đạm là thịt cá, lân là cơm, kali là rau cho bữa ăn của cây trồng, thì Silic giống như bộ áo giáp vô hình – không lấp lánh, không ồn ào – nhưng lại là tấm khiên vững chãi giúp cây vượt qua gió mưa, sâu bệnh, khô hạn, và cả những “trận chiến vô hình” như Cadimi, kim loại nặng hay nhiễm độc đất.

Silic (ký hiệu hóa học: Si) là nguyên tố phổ biến thứ hai trong vỏ Trái Đất, chỉ sau Oxy, chiếm khoảng 27,7% trọng lượng lớp vỏ. Trong tự nhiên, Silic tồn tại chủ yếu ở dạng SiO₂ (Silic dioxide) và các hợp chất silicat như feldspar, mica, hoặc ở dạng Silic hữu cơ trong tro trấu, vỏ lúa, diatomite…

Tuy nhiên, thực vật chỉ hấp thu được Silic ở dạng axit monosilicic (H₄SiO₄) – một dạng Silic hòa tan trong nước, thường có trong dung dịch đất. Dạng này dễ bị cố định trong đất, nên Silic dễ thiếu hụt dù đất có hàm lượng SiO₂ rất cao.

Mặc dù không được xếp vào nhóm 17 nguyên tố thiết yếu nhưng Silic được công nhận là yếu tố dinh dưỡng có lợi (beneficial element) bởi nhiều quốc gia như: Nhật Bản, Hàn Quốc: Silic được sử dụng rộng rãi như chất chống chịu sinh học. Trung Quốc: Xếp Silic vào nhóm “trung lượng thiết yếu tiềm năng”, nhất là trên lúa, rau, cây ăn trái. Châu Âu: Xem Silic là công cụ giảm tồn dư kim loại nặng, tăng chất lượng nông sản sạch. Việt Nam: Dù chưa chính thức trong quy chuẩn, nhưng nhiều vùng chuyên canh đã sử dụng Silic thường xuyên như một phần bắt buộc trong quy trình kỹ thuật bền vững.

1. Vai trò của Silic đối với cây trồng

– Bảo vệ cấu trúc cây, chống đổ ngã – ngăn sâu bệnh

Silic lắng đọng trong vách tế bào, tạo lớp áo giáp mỏng nhưng cứng, giúp:

+ Thân cây chắc khỏe hơn, ít đổ ngã do mưa gió hoặc gió lớn.

+ Lá dày hơn, ít bị nấm tấn công (như nấm Phytophthora, Fusarium…), chống sốc nhiệt, sốc nước khi gặp điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

+ Giảm nguy cơ sâu, bệnh gây hại(các côn trùng chích hút, sâu đục thân…).

– Giữ nước, giữ phân, giữ sức cây

Silic làm giảm tốc độ thoát hơi nước qua lá, giúp cây tiết kiệm nước – rất quan trọng trong mùa khô hoặc hạn mặn.

Giúp cây tăng hấp thu Lân (P), Bo (B), Sắt (Fe), Kẽm (Zn) – các vi lượng quan trọng cho cây ra hoa, đậu trái.

Tăng hiệu quả sử dụng phân đạm (do cải thiện hoạt động của enzyme liên quan đến cố định nitơ).

– Giảm hấp thu độc tố – đặc biệt là Cadimi và kim loại nặng

Silic như người kiểm soát cửa khẩu dưới rễ cây, ngăn không cho Cadimi hay kim loại nặng lọt vào ruột cây. Nhờ Silic, mà trái sầu riêng đậm cơm nhưng nhẹ độc, thơm hương mà không lẫn tạp.

Silic có khả năng cố định kim loại nặng, làm chúng không thể di chuyển trong đất hoặc bị cây hấp thu.

Giảm nguy cơ nhiễm độc Cadimi (Cd) – yếu tố gây đau đầu cho nhiều nhà vườn sầu riêng đang hướng đến xuất khẩu.

Trong các nghiên cứu tại Trung Quốc, Silic giảm tới 60–70% lượng Cd hấp thu vào quả.

– Giúp cây chịu hạn, mặn, sốc nhiệt và các điều kiện bất lợi

Silic giúp ổn định cân bằng ion trong mô thực vật, hạn chế mất nước trong điều kiện nóng khô.

Tăng khả năng duy trì tỉ lệ quang hợp ổn định khi cây bị stress môi trường.

Tăng cường hệ miễn dịch cây, kích thích sản sinh phytoalexin (chất kháng sinh thực vật tự nhiên).

2. Thiếu Silic – Cây yếu như người không có áo giữa trời đông

Cây trồng bị thiếu Silic sẽ biểu hiện ra bên ngoài rất rõ nhưng lại dễ bị nhầm với triệu chứng bệnh khác:

– Lá mềm, mỏng, nhanh úa, dễ bị khô mép hoặc cháy nắng.

– Cây yếu đọt, chồi non dễ rụng, tỉ lệ đậu trái thấp.

– Trái dễ nứt, vỏ mỏng, nhất là khi gặp mưa đột ngột sau nắng kéo dài.

– Rễ dễ bị thối, rễ cọc ngắn, sức đề kháng kém với tuyến trùng hoặc nấm đất.

– Phản ứng mạnh khi bón phân hoặc xịt thuốc – dễ sốc sinh lý.

3. Thừa Silic: Có lo ngại không?

Silic ít có khả năng gây ngộ độc, vì cây có cơ chế tự điều chỉnh hấp thu. Tuy nhiên:

– Bón Silic không đúng loại, sử dụng phân bón chứa Silic tạp chất (như xi măng công nghiệp) có thể:

– Làm tăng pH đất quá mức, gây ức chế hấp thu vi lượng.

– Làm nghẹt hệ thống tưới nếu không xử lý hòa tan đúng cách.

– Tạo kết tủa trong dung dịch phân bón khi pha lẫn với lân và vi lượng dạng chelate.

4. Ứng dụng Silic trên cây sầu riêng – Hiệu quả thực chiến

– Giai đoạn cây con: Silic giúp phát triển rễ khỏe, chống úng, chống thối, chống rệp rễ, tuyến trùng, nấm Pythium, furasium và phytopthora… Kết hợp với humic và Trichoderma, tạo môi trường đất sống và cân bằng.

– Giai đoạn xử lý ra hoa: Silic làm giảm rối loạn sinh lý khi cây gặp sốc nước, sốc nhiệt. Giúp mầm hoa phát triển đều, giảm hiện tượng bông lép, bông đực nhiều.

– Giai đoạn nuôi trái: Trái có vỏ cứng, gai chắc, chống rụng trái non.

Hạn chế nứt trái, thối múi, đặc biệt trong điều kiện mưa trái mùa.

– Giai đoạn trước thu hoạch – chuẩn bị xuất khẩu: Giảm hấp thu Cadimi và kim loại nặng trong quả.

Tăng sức đề kháng cho cây trước cắt trái, giảm nấm bệnh hậu thu hoạch.

Nguồn: Toại Durian